?u filmoj en Esperanto estas utopio?
Dum prezentadoj de Esperanto, ?ie kie mi organizadis ilin, oni demandadis min, ?u ekzistas radioj, revuoj a? filmoj, a? e? televido en la internacia lingvo. La? miaj rakontoj pri mirindaj ecoj de Esperanto, en kiuj la lingvo vere aspektis viva kaj uzata de multaj personoj, memkompreneble tuj mi devis prezenti longegan a? ne tro longan liston de radiostacioj, revuoj kaj filmoj. Se pri deko da radiostacioj kaj cento da revuoj kaj gazetoj mi ne havis problemojn, pri filmoj tamen mi devis konfesi, ke ekzistas nur kelkaj filmoj, originale produktitaj en Esperanto dum ?ia 123-jara historio, kiujn eblas kalkuli per fingroj de unu mano. Pri malsukceso de E-televido mi prefere silentis.
Esperanto ne estas escepto, ja ekzistas centoj da lingvoj, en kiuj oni ne produktas filmojn, en kiuj oni ne elsendas per radio, en kiuj oni e? ne presas revuojn. Sed ?u tio koncernas la lingvon, kiun parolas, la? diversaj kalkulmanieroj, ekde 2 ?is 10 milionoj da homoj el ducento da landoj, kiuj opinias, ke ekzistas unika internacia E-kulturo?
Kial esperantistoj evitas la plej fortan kaj impresan arton, kiu kunfor?is sonon kaj bildon, teatron kaj literaturon?
La homoj jam delonde perceptas la mondon per bildoj, sed ne per tekstoj. Eble pro tio la eksteruloj ne rimarkas Esperanton, ke ?i da?re vivas en tekstoj, sed ne en bildoj.
Mi kolektis kelkajn opiniojn, kiuj, la? mia sinteno, bone ilustras la ?eneralan situacion, kaj kiujn mi skizas sekve:
- Produktado de filmoj estas multekosta;
- Malposedo de la parola Esperanto de plejmulto de esperantistoj;
- Malmultas personoj, kiuj serioze kaj profesie agas per Esperanto kaj produktas ion kulturan;
- Esperantistoj ne havas originalan kaj ta?gan su?eton a? bonan ideon.
La? mia imago kaj kapablo, mi ?atus espliki ?iun punkton.
1. Produktado de filmoj estas multekosta.
Por krei altkvalitan filmon oni bezonas grandajn financajn rimedojn por pripagi scenariston, re?isoron, aktorojn, produktadon, muntadon kaj multon alian. Ankora? anta? unu jaro mi kredus al tiu aserto. Sed la vivo donas al ni tute aliajn ekzemplojn: la brita amatora re?isoro Marc Price filmis la filmon “Colin” en 2008 kontra? 70 dolaroj per amatora kamerao, la filmo estis alte taksita en la filma festivalo en Cannes. La usona re?isoro Oren Peli filmis la furoran hororan filmon “Paranormala Aktiveco” (Paranormal Activity) en 2007 per la bu?eto de 15 000 dolaroj, kaj estis filmita per amatora kamerao, sed la filmo kolektis 190 000 000 dolarojn.
2. Malposedo de la parola Esperanto de plejmulto de esperantistoj
?ajne temas pri tio, ke estas malfacile trovi aktorojn, kiuj parolus klaran, viglan kaj vivan Esperanton. Mi rekomendus al tiuj personoj, kiu asertas tion, partopreni iun grandan E-aran?on, por certi?i, ke ekzistas multege da esperantistoj, kiuj parolas Esperanton kiel gepatran lingvon a? e? pli bone, ?ar Esperanto devigas paroli klare kaj bele por esti komprenata. Specialan rolon ludas parolmaniero kaj ak?ento, sed tio nur aldonas ?uindan ?armon.
Tamen mi povas kompreni la aserton, ?ar avera?e la parola kapablo de esperantistoj ne aspektas perfekta. Beda?rinde, ne ?iuj havas ?iutagan praktikon en la parola lingvo. Esperanto da?re vivas pli en tekstoj, ol en paroloj. Manko de kapablo pri parola lingvo estas ka?zita anka? de manko de a?dvidaj materialoj en la internacia lingvo. Unu naskas alian, tio estas dume nedis?irebla cirklo.
3. Malmultas personoj, kiuj serioze kaj profesie agas per Esperanto kaj produktas ion kulturan.
Pli kaj pli mi ricevas impreson, ke e? proksimume kalkulita kvanto de esperanto-parolantoj, estas tro optimisma. Malmultas personoj, kiuj atingas vere bonan nivelon de la lingva posedo, ankora? malpli multe kreas ion per Esperanto. Tio estas konata fakto anka? por aliaj movadon, kaj entute por homa aktivado: kreantoj estas malmultaj, konsumantoj estas plejparto. Sed ?ajnas, ke tiu proporcio en kazo de Esperanto aspektas katastrofa el vidpunkto de kreado de kulturo, ja la tuta kvanto de esperanto-parolantoj estas malmulta. Do, rezultas, ke ne ?iuj direktoj de kultura evoluo kaj ne ?iuj direktoj de aktivado estas aktivaj, ?ar simple mankas homoj por tio. Ekzistas anka? alia aspekto: la? sia naturo esperantistoj estas idealistoj, kio naski?as el la interna ideo de Esperanto, ili estas revantoj pri pli harmonia kaj justa mondo. Kaj, evidente, por subteni siajn revojn, oni ne bezonas krei ion, ?ar kreado apartenas al la fizika mondo, ne al revoj.
4. Esperantistoj ne havas originalan kaj ta?gan su?eton a? bonan ideon
Anka? tiun punkton mi opinias vera. Malgra? ekzistanta tre ri?a E-literaturo, e? originala, ?ajne nenio inspirigas kreemulojn surekranigi E-verkojn. ?ajne, la ”unika E-kulturo, kiun oni nomas internacia” anka? ne inspirigas. Temas ?uste pri ludfilmoj. La dokumentajn filmojn sukcese faras Roman Dobrzy?ski. Ekzistas belega informa filmo ”Esperanto estas…” de Rogener Paviski kaj E@I-skipo.
Mi certe mensogus, se mi prisilentos la fakton de surekranigo de ”Gerda malaperis” de Claude Piron kaj ”La Patro” la? adaptita verko de la japana literaturo de filmo-studio ”Imagu-Filmo”.
Sed tiuj filmoj aspektas pli escepto ol la regulo, ili estas kvaza? falanta stelo, kiu aperas bele kaj klare kaj poste malaperas el la horizonto. Mi ?uis la amatorecon de la filmado kaj esperis pri da?rigo, sed la miraklo ne da?ris longe. La entrepreno ?ajne ne plu ekzistas kaj ?ia retpa?o ne funkcias. Mi povas supozi, ke la atendoj pri financaj enspezoj per la filmo estis vanaj.
Mi ne volas kritiki ?iujn kaj ?ion, sed mi ?atus peni kompreni la ekzistantan situacion, kompari ?in kun la situacio en la aliaj landoj kaj en la mondo kaj prezenti tion, kion mi jam vidis kaj spertis, kaj eble veki la intereson de kreemuloj pri agado en grandega tereno de movi?antaj bildoj.
Nova provo
La bezono pri modernaj a?dvidaj materialoj estas evidenta. Kiel respondo al tiu bezono anta? duonjaro krei?is iniciata teamo pri dublado de filmoj en Esperanto surbaze de la filma portalo Verda Filmejo, la plej granda kolekto de subtekstoj en Esperanto. Ankora? frue paroli pri la rezultoj, sed jam nun ni povas paroli pri tio, ke eblas uzi modernajn objektojn de la a?dvida internacia kulturo, kiu ?efe ekzistas sub la licenco de Krea Komuna?o (Creative Commons) en niaj propraj celoj, kreante proprajn deriva?ojn de tiuj objektoj, ricevante ion novan kaj fre?an.
La malnetojn mi ?atus prezenti dum IJK-66 en Kubo dum prezento de nia filma agado kaj dum Filmaj vesperoj.
Se vi havas pliajn ideojn pri la temo a? ?atus reagi, bonvolu komenti la artikolon.
La artikolo verkita por TEJO-Tutmonde.
Aleksander Osincev
Pritakso de la filmo:
12