Nia Hejmo. Intervjuo
Oficiala retejo: http://www.nossolarofilme.com.br/
La anoncfilmeto:
En januaro 2011 en Brazilo estis eldonita DVD kun la filmo Nosso Lar (Nia Hejmo) de re?isoro Wagner de Assis, bazita sur la verko de Chico Xavier, kun subtekstoj en Esperanto. Tiu sukceso estis atingita dank’ al Pedro Cavalheiro, ?efa tradukisto, fama kaj vere interesa homo, kiun mi hodia? intervjuas:
Kara Pedro, kio vi estas?
Mi estas homo 51-jara?a, havanta kvar gefilojn, du duonfilojn kaj du nepinojn, 5 kaj 3-jara?a. ?iuj belaj, kompreneble (?ar por patroj kaj avoj, ili ?iam estas belaj, ?u ne?).
Mi naski?is en la urbo Santos, kie trovi?as granda ?iphaveno, sed mi lo?as en San Pa?lo, ?efurbo de samnoma ?tato (provinco) de Brazilo, jam de 25 jaroj. Mi estas Esperantisto, ne nur esperanto-parolanto, jam de 34 jaroj. Mi estas Magistro pri Arto, dezajnisto, profesoro pri arto kaj arthistorio, ekspertizisto. Vespere mi estas profesoro en universitato kaj dum la tago ?tata registara gubernia funkciulo. Mi ofte pentras kaj skulptas. Inter aliaj miaj hobioj estas lingvistiko, kino, teatro, muziko.
Pri kio vi okupi?as en Esperantujo?
Vi povas kompreni, mi okupi?as pri Esperanto ne nur en “esperantujo” ?ar tiu “ujo”, la? mia kompreno, estas ofte tre… ni diru “ujeca”. Fermita, sen eliroj ?irka?e havanta nuran eliron, malfacile atingebla en la “supro”.
Malgra? tio, mi laboris en Amerika Komisiono de Esperanto kaj kiam la cirkonstanco vokis min mi fari?is Prezidanto de Brazila Esperanto-Ligo kaj hodia? mi estas Prezidanto de Eduka Komisiono de Brazila Esperanto-Ligo, proponita de mi mem kaj kreita dum mia periodo kiel prezidanto. ?ar instrui estas la ?efa eliro.
Jam delonge mi instruas Esperanton. Anta? multaj jaroj, se mia memoro ne trompas min en 1979, mi ekinstruis infanojn, kiam mi konvinkigis tri lernejojn enkonduki Esperanton kiel nedevigatan lernobjekton: du lernejoj kun infana, fundamenta kaj meza instruado kaj unu kun meza instruado. Kiam mi havis la plej grandan kvanton da lernantoj tiutempe, mi havis entute 5.000 etajn lernantojn de Esperanto. La ?efa celo por la etaj infanoj tiam estis disvolvigi ilian parolkapablon por lernado de lingvoj pere de Esperanto. Por la lernantoj de la mezgrada nivelo, mi celis iomete pli. Mi kreis materialojn, verkis kaj tradukis muzikojn por miaj infanoj kaj pluraj apog-didaktikajn materialojn. Unu el miaj muzikversioj, el la portugala, estis registrita sur KD de Bando Merlin, multajn jarojn poste. Temas pri la muziko “Dependas de ni”. Beda?rinde ili anstata?is miajn citilojn, ?e la fino de kelkaj substantivoj, per la fina?o “o” kaj tio ?an?is la e?fonion de mia originala verko.
Mi multe laboris por Esperanto dum miaj lastaj 34 jaroj, cetere kiel pluraj aliaj samideanoj. Mi ne havis propradire “instruiston de Esperanto”, ?ar mi ?in lernis a?todidakte. Sed, mi havis bonajn apogantojn kiel mia amiko Prof-ro Francisco de Souza Almada. ?i-kaze valoras la penon mencii kurson faritan de mi pri “Tradukado de kaj por Esperanto”, kie la instruisto estis mia neforgesebla amiko Leopoldo Knoedt, tradukinto de pluraj verkoj kiel “La Luzidoj” de Cam?es, kun partopreno de Prof-ro Geraldo Mattos, alia ?atata amiko.
Cetere, la ?iutaga agrabla laboro por disvastigi Esperanton, ?iam sekvis kiam eble (a? e? sen eblo) ie ajn.
Kiel vi eksciis pri la filmo Nosso Lar (Nia Hejmo)?
La filmo estis vaste anoncata en Brazilo, anta? ?ia debuto. Tiu filmo estis scivole atendata, ?ar la temo ?ia estas spiritisma. En Brazilo Spiritismo estas forte disvastigata kaj la filmo bazi?as sur gravega spiritisma libro.
Kial vi decidis subtekstigi ?in?
Bone, ne temis pri decido mia, sed pri ebleco. Mi vidis realan eblecon fari la laboron pro kelkaj faktoroj. La ?efa faktoro estis mia plej juna filo, Olavo, 20-jara?a nun, kiu estas aktoro. Olavo laboris kiel ?efrolulo en la unua filmo de Disney en Brazilo. Temis pri la brazila versio de la usona filmo “High School Musical”. La projekto ne estis, la? artaj vidpunktoj, ni diru, tiel alloga, sed Olavo jam estis partopreninta 17 teatra?ojn kiam aperis la konkurso por selekti la aktoraron por la filmo kaj por li estis ?anco sekvi anta?en. Bone, li partoprenis la selektigan procedon, venkis kaj rolis. Tiam li fari?is amiko de la posedantinoj de la filmentrepreno (estis du), kontraktita de Disney por fari la filmon. Post la tuta filmado, unu el la du kunfirmaninoj, nomata S-ino Iafa, foriris el la socio kaj fondis sian propran filmentreprenon. La unua filmo de tiu nova entrepreno estis ?uste la filmo “Nia Hejmo”. Olavo, kiu anka? parolas Esperanton, petis al Iafa inkludi Esperanton inter la subtekstaj lingvoj por la DVD de la filmo kaj ?i simpatie akceptis lian peton. Krom tio, la brazila esperantistaro amase skribis al la produktistoj por peti Esperanton. Kelkaj esperantistoj el aliaj landoj anka? subskribis tiun peton. Tiu fakto sendube gravis. ?ar Olavo kompreneble parolis pri sia patro, en la ?usta tempo funkciulo de S-ino Iafa kontaktis min por traduki la filmotekston.
?u filmo-produktantoj facile kaj rapide decidis kunlabori kaj preni Eo-subtekstojn por la oficiala DVD?
Jes. Mi helpis mian filon argumenti ?e ili. Unu el la argumentoj estis ke “Nia Hejmo” havas temon spiritisman kaj en Brazilo Spiritismo ?eestas forte en la socio kaj oficiale apogas Esperanton. Anta? kelkaj jaroj, Internacia Konsilantaro de Spiritismo decidis adopti Esperanton kiel unu el la laborlingvoj por siaj Internaciaj kongresoj. Beda?rinde tiu “decido” ne estis akompanata de projektoj por instrui Esperanton al la spiritistoj. Sed, sufi?is por nia klopodo. Olavo argumentis ke tutcerte, por la spiritistoj, “Nia Hejmo” kun subtitoloj en Esperanto fari?os apog-didaktika materialo por la instruado de Esperanto. Tio signifus alian motivon por ke la spiritistoj a?etu la filmon. Olavo sendis al Iafa retmesa?on kun la peto kaj la argumentoj (ne nur tiu argumento) kaj Iafa tuj respondis al Olavo “Jes, kompreneble karulo mia! Ni havos subtekstojn en Esperanto!”.
Jen la retadreso de fan-klubo de Olavo: http://www.fcolavocavalheiro.blogspot.com.
Kiel aspektis la kunlaboro? Kiun sinsekvon de pa?oj vi faris por efektivigi la projekton? ?u iu helpis al vi?
Kiam la produktistoj kontaktis min ili donis al mi nur unu semajnon por traduki la tekston. Terure, ?u ne? Mi ne estis en feriperiodo, sed akceptis la taskon. La tasko estis ne for?etebla. Do, pro la tempomanko, mi petis al tri amikoj revizii mian tradukon. Mi sendis al ili parton post parton de la teksto dum la traduklaboro. Kelkfoje mi akceptis iliajn observojn kelkfoje mi petis klarigojn de ili, kelkfoje ili konvinkigis min kaj kelkfoje mi konvinkigis ilin. Estis instensa kaj vere profita laboro. Miaj reviziantoj estis la karaj geamikoj Adonis Saliba, Aneta Ubik kaj Luiz Rusilo. Vere kompetentaj esperantistoj.
Kiam aperis DVD-disko kun la subtekstoj?
Aperas ?i monate, januare 2011. Oni lan?os la filmon en DVD kaj Blu-radia Disko.
?u vi estas kontenta pri la rezulto?
Jes. Vere. Mi alfrontis defiojn dum la laboro kaj tiuj defioj instigis kaj ?ojigis min. Ekzemple, mi decidis adopti neologismon por traduki la vorton “Umbral”, samsenca en la hispana kaj en la portugala, sed enhavanta alian plian signifon por Spiritismo. Temas pri specifa loko en la spirita mondo. Do, la vortoj “sojlo” kaj “ombrejo” (pro la latina deveno de “umbral”, “umbra”= ombro), ne enka?is la tutan signifon de la spirita loko nomata “Umbral”, la? Spiritismo. Pro tio, mi adoptis la neologismon “Umbralo”. Mi detale klarigis tiun elekton kaj la klarigtekston trovi?as en la retpa?aro de EADS – Esperantista Alianco por Disvastigado de Spiritistismo, titolita “O Umbral do Tradutor” (La Umbralo de la Tradukisto). Beda?rinde la teksto troveblas nur en la portugala. Mi tradukos ?in al Esperanto kiel eble tuj.
?u la agado en tiu direkto estos da?rigota, ?u vi planas esperantigi la samtemajn filmojn?
Ne nur la samtemajn. La filmoproduktistoj postulis de mi oficialan fakturon, ?ar ili monpagis min por fari la laboron. Mi ne havis fakturon, ?ar mi ne havas entreprenon kaj ili proponis al mi fari la laboron pere de la tradukentrepreno, kiu tradukis la filmon al la angla, al la germana kaj al la hispana. Tiel mi kontaktis ilin kaj (neeviteble) parolis pri Esperanto. Ili vere ?atis “la nova?on” kaj pro sugesto de la propra filmproduktistoj ili metis mian nomon en la liston de tradukistoj kaj promesis al mi proponi ?iam al iliaj klientoj subtekstojn anka? en Esperanto. Unue ili pensis proponi esperantajn subtekstojn nur por samtemaj filmoj, sed mi klarigis al ili, ke Spiritismo estas malpli internacia ol Esperanto kaj estus pli interese proponi ?iam subtitolojn en Esperanto por ajntemaj filmoj. Ili konsentis. Se tiu ideo efektivi?os ni komencos malfermi laborkampon por esperantistoj.
Por fini mi la?das la strebojn de la esperantistaro, arigita de Verda Filmejo por traduki filmojn. Estas gravega laboro. Mi montris vian retejon (de Verda Filmejo) al la filmoproduktistoj kaj al tradukentrepreno menciita de mi por montri al ili ke la esperantistaro interesi?as pri filmoj kun subtitoloj en Esperanto. Do, tiu venko, nome, havi subtitolojn en Esperanto originale eldonita de Fox Films, kiu eldonis la DVD-on kaj BD (Blu-radia Disko), de la Filmo “Nia Hejmo”, estas venko ne mia, sed de nia tuta esperanta komunumo, de tiuj kiuj skribis por peti subtitolojn en Esperanto, de Verda Filmejo, de ni ?iuj, kiuj luktas por pli bona mondo kaj kontribuas per ?tono a? e? per ?toneto por la konstruado de tiu frateca ponto inter la homaro.
Intervjuis Aleksander Osincev
Pritakso de la filmo:
14